هر چند جشنواره بین‌المللی هنرهای تجسمی با 25سال تأخیر، امسال پنجمین دوره برگزاری خود را در ایام دهه فجر از 14بهمن‌ماه آغاز خواهد کرد اما به‌طور طبیعی برگزاری جشنواره‌ای ثابت و سالانه و بزرگ، تأثیر مهمی بر فعالیت‌های هنرهای تجسمی در درازمدت خواهد داشت.
توجه به کیفیت آثار
علی‌اصغر امیرنیا سرپرست‌مرکز هنــرهای تجسمــی وزارت‌ارشـــاد، مــوضــوعـی‌شــدن پنجمیــن دوره جشنواره بین‌المللی هنرهای تجسمی فجر و همچنین توجه به کیفیت را از مشخصه‌های این دوره از جشنواره می‌داند. اینکه چرا جشنواره هنرهای تجسمی با این همه مدت تأخیر، امسال پنجمین دوره برگزاری خود را تجربه می‌کند، سؤالی است که علی‌اصغر امیرنیا سرپرست مرکز هنرهای تجسمی ارشاد در پاسخ به آن می‌گوید: یکی از مهم‌ترین دلایل، وجود دوسالانه‌ها و جشنواره‌های مختلف در حوزه هنرهای تجسمی بوده که در طول این سال‌ها به‌صورت مداوم برگزار می‌شد و مدیران قبلی ضرورتی به حضور سالانه در جشنواره فجر را احساس نمی‌کردند. اما در پنج سال‌گذشته بررسی‌های صورت گرفته مدیران و هنرمندان عرصه تجسمی را به این نتیجه رساند که جشنواره تجسمی فجر را همزمان با سایر جشنواره‌ها در دهه فجر راه‌اندازی کنند.
موضوعی بودن آثار ارائه‌شده به پنجمین دوره جشنواره فجر، سؤال دیگری بود که امیرنیا اینگونه در باره آن توضیح داد: پنجمین جشنواره بین‌المللی هنرهای تجسمی فجر سال اول با هدف اینکه آثار موضوعی ارائه شده صرفا باید در زمینه انقلاب اسلامی باشد و موضوعات آزاد در دوسالانه‌ها پیگیری شود شروع به‌کار کرد ولی متأسفانه در دوره‌های بعدی این روال استمرار پیدا نکرد و بیشتر به بخش آزاد پرداخته شد، به همین‌خاطر یکی از کارهایی که ما امسال در این دوره از جشنواره انجام دادیم این بود که برگزاری جشنواره را به روال سابق خودش برگردانیم. دلیلش هم این است که ما اگر امروز بخواهیم ادعا بکنیم که در حوزه انقلاب اسلامی، مثلا 200 اثر تجسمی قابل اتکا ماحصل این چهار دوره از جشنواره بوده است، امکان ندارد. بنابراین امسال آثار موضوعی را در 9رشته نقاشی، خوشنویسی، نگارگری، مجسمه‌سازی، سفال، تصویرسازی، کاریکاتور، عکس و پوستر برگزار خواهیم کرد و دو رشته فرعی هم بخش مقالات و فیلم مستند را برای ارتقای بخش تجسمی در زمینه فیلم داریم تا هنرمندان به‌صورت مسابقه‌ای در این زمینه رقابت کنند. ضمن اینکه برای هر 9رشته موضوعاتی که انتخاب کردیم طوری بود که از نظر داوران و شورای سیاستگذاری قابل‌قبول بود. مثلا وقتی موضوع ایثار و فداکاری را در رشته نقاشی قرار دادیم آنقدر فراگیر است که هنرمندان می‌توانند در زمینه‌های مختلف فکر بکنند و آثار متعددی را خلق بکنند. یا حتی برای هنرمندان مجسمه‌ساز در بخش غیررقابتی این دوره از جشنواره، تم وحدت را با موضوع پیامبر اعظم(ص) درنظر گرفته‌ایم.
همچنین موضوع‌ها و مضامین رشته تصویرسازی، داستان‌های انقلاب اسلامی است. برای رشته کاریکاتور هم که به‌صورت بین‌المللی برگزار می‌شود، موضوع عدالت را اعلام کرده‌ایم. وقتی آثار هنرمندان خارجی را مشاهده می‌کنیم متوجه می‌شویم که در این دوره آثار بسیار خوبی نسبت به دوره‌های گذشته به جشنواره ارسال شده است.
موضوع دیگر حذف 9گرایش در این دوره از جشنواره بود که به‌نظر می‌رسد به‌خاطر مشکلات اقتصادی بوده که البته دامنگیر همه جشنواره‌ها شده است؛ به‌رغم این امیرنیا می‌گوید: ما موقعی که این بحث را از تیرماه شروع کردیم، هنوز بحث اقتصاد مقاومتی مطرح نبود. همانطور که گفتم از ابتدا هم موضوعی بودن را طرح کرده بودیم تا موضوعات جامعیت داشته باشند. البته این ریسک را به‌رغم اینکه دوستان به من خیلی سفارش کردند که چون سال اول حضور شماست و آثار از نظر کمی کاهش پیدا خواهد کرد، بهتر است که این کار را نکنید. با این حال 11هزار و 511اثر رسیده به دبیرخانه جشنواره حکایت از مشارکت خوب هنرمندان دارد و حتی از نظر کیفی هم طبق صحبتی که با داوران داشتم اعلام کردند که آثار کیفی خوبی به جشنواره رسیده است؛ یعنی امسال می‌توانیم ادعا کنیم که آثاری که قرار است در دهه فجر نمایش داده شود، همگی مربوط به انقلاب اسلامی است. لذا بنای ما این است که آثار کمی جشنواره را محدودتر بکنیم تا سطح کیفی آثار افزایش پیدا کند. می‌خواستیم طوری باشد که اگر خواستیم آنها را در خارج از کشور نمایش بدهیم مدعی باشیم که این آثار ماحصل پنج دوره جشنواره هنرهای تجسمی هنرمندان کشورمان است چون ما دوسالانه‌ها را هم در طول سال داریم.
54کشور جهان مهمان جشنواره
سیدعباس میرهاشمی، دبیرکل پنجمین جشنواره بین‌المللی هنرهای تجسمی فجر می‌گوید: جشنواره بین‌المللی هنرهای تجسمی فجر از دوره اول تاکنون روند صعودی داشته است و این جشنواره می‌تواند جریان‌ساز هنر ایرانی- اسلامی باشد که با توجه به ظرفیت‌های موجود چنین رویکرد و هدفی دور از دسترس نیست. به گفته وی در پنجمین جشنواره بین‌المللی هنرهای تجسمی فجر رشته‌های کاریکاتور، عکس و پوستر به‌صورت بین‌المللی برگزار می‌شود که 447اثر از 172هنرمند از 54کشور جهان به این جشنواره ارائه شده است.
میرهاشمی با بیان اینکه با پایان مهلت ارسال آثار به پنجمین جشنواره بین‌المللی هنرهای تجسمی فجر، ۱۱هزار و ۵۱۱ اثر از سه هزار و ۸۳۳ هنرمند به دبیرخانه رسید و کار بررسی و انتخاب آثار آغاز شد، افزود: با توجه به اینکه پنجمین جشنواره بین‌المللی هنرهای تجسمی فجر فقط به‌صورت موضوعی برگزار می‌شود و موضوع آزاد در جشنواره نداریم و همچنین ۹ گرایش هنری از زیرمجموعه‌های رشته‌های نگارگری، خوشنویسی، کاریکاتور و تصویرسازی در این دوره جشنواره حذف شده؛ با این حال تعداد آثار رسیده به دبیرخانه قابل توجه است.
وی با تأکید بر رویکرد کیفیت و نگاه موضوعی در این جشنواره افزود: موضوعی‌شدن این دوره از جشنواره سرآغازی است تا جشنواره در دوره‌های بعدی نیز نگاه موضوعی را دنبال کند. در این دوره با توجه به اینکه هنرمندان از زمان انتشار فراخوان فرصت چندان مناسبی برای تولید اثر موضوعی نداشتند، اما مشارکت خوبی از سوی هنرمندان صورت گرفت. به این نکته هم می‌بایست توجه‌کرد که همه آثار ارائه شده با توجه به موضوع اعلام‌شده برای این جشنواره و در سال‌جاری تولید شده‌اند.
میرهاشمی با بیان اینکه مهلت ارسال آثار به بخش فیلم مستند جشنواره تا پنجم بهمن‌ماه ادامه دارد تأکید کرد: امیدواریم بتوانیم فراخوان ششمین جشنواره بین‌المللی هنرهای تجسمی فجر را با پایان دوره پنجم جشنواره اعلام کنیم تا هنرمندان در فرصت مناسب براساس موضوع اعلام شده آثار خود را خلق کنند.
مستندهایی برای معرفی هنرهای تجسمی
بخش فیلم مستند از سال گذشته به جشنواره بین‌المللی هنرهای تجسمی فجر وارد شد. این بخش می‌خواهد ارتباط سینمای مستند و هنرهای تجسمی را تقویت کند تا مستندسازان بیش از گذشته به ساخت آثاری با موضوع هنرهای تجسمی روی آورند و این هنر و هنرمندانش به وسیله فیلم مستند به مردم معرفی شوند. مستندهایی که در دوره‌های ابتدایی یعنی در جشنواره سال گذشته ارائه شد و امسال به جشنواره می‌رسد، از وضعیت آثار مستندی که تاکنون در زمینه هنرهای تجسمی ساخته شده است، تصویری نسبتاً واقعی نشان می‌دهد و اطلاعاتی از آن حاصل می‌شود که می‌تواند مورد توجه مستندسازان قرار گیرد و در برنامه‌ریزی برای ساخت آثار مستند تجسمی به‌کار گرفته شود. اینکه آثار مستند در زمینه هنرهای تجسمی به چه جنبه‌هایی از این هنرها پرداخته‌اند، با چه کیفیتی ساخته شده‌اند، پشتوانه تحقیقی و پژوهشی آثار چگونه است و چه جنبه‌هایی از نگاه مستندسازان مغفول مانده است یا اینکه چه افراد یا نهادهایی تاکنون تهیه‌کننده آثار مستند تجسمی بوده‌اند؟ این اطلاعات می‌تواند داشته‌ها و نیازهای فیلم‌های مستند هنرهای تجسمی را روشن کند تا برای تقویت داشته‌ها و پاسخ به نیازها برنامه‌ریزی شود اما قرار است این فیلم‌های مستند با نقش رسانه‌ای تأثیرگذار، صادق و متکی بر پژوهش، جریان‌های هنرهای تجسمی و هنرمندان را معرفی کند تا مردم به کمک سینمای مستند شناخت بیشتر و عمیق‌تری از هنرهای تجسمی به‌دست آورند. تحقق این هدف نیازمند نمایش فیلم‌های مستند برای طیف گسترده مخاطبان است.
این روزها در آستانه سی‌ویکمین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر، مستندسازان شرکت‌کننده در نامه‌ای به دبیر جشنواره خواسته‌اند شرایطی برای نمایش مناسب فیلم‌های مستند فراهم شود. حمایت از تولید و نمایش آثار مستند دغدغه قدیمی مستندسازان است و در حوزه فیلم‌های مستند تخصصی هنرهای تجسمی نیز این مسائل به صورت جدی‌تر وجود دارد. مستندهای تجسمی نیازمند حمایت نهادهای مسئول برای تولید آثار و نمایش آنهاست تا حرکتی که در آغاز راه است در سال‌های بعد به جایی برسد. گرچه تا امروز مستندسازانی درباره هنرهای تجسمی آثاری تولید کرده‌اند و تعدادی از آنها عمده فعالیت خود را در این بخش صرف و متمرکز کرده‌اند اما فیلم‌های مستند جشنواره بین‌المللی هنرهای تجسمی فجر می‌تواند جریانی ایجاد کند که در سال‌های آینده ما تعداد قابل توجهی مستندساز داشته باشیم که به‌طور تخصصی درباره هنرهای تجسمی فعالیت می‌کنند و به این هنرها نگاه کارشناسی و پژوهشی عمیقی دارند.
